Šta bi trebalo znati pre razgovora o broju stradalih u Jasenovcu

Prva lekcija: O izvorima

S vremena na vreme u srpskim medijima zapodene se priča o stradanju srpskog naroda u ratovima vođenim tokom 20. veka. U tom kontekstu najviše se pominje koncentracioni logor Jasenovac iz vremena Nezavisne Države Hrvatske 1941-1945. i pri tome se broj stradalih nameće kao nešto najvažnije u toj temi.

Obično se tada javljaju oni koji malo toga znaju jer gotovo ništa o tome nisu pročitali već su svoja „saznanja“ stekli slušanjem drugih sebi ravnih po znanju! Zbog takvih štetnih sveznalica, u suštini štetočina, trebalo bi da se podsetimo nekoliko važnih sitnica koje će doprineti pojašnjenju, pored ostalog, i problema broja žrtava na jasenovačkim stratištima.

Nekolicina nekadašnjih logoraša (Đorđe Miliša, Nikola Nikolić, Drago Čolanović) objavili su svoja sećanja već prvih posleratnih godina...

Često se u takvim jalovim razgovorima ustvrdi da je Jasenovac bio tabu tema, da se o tom stratištu malo zna. Istina je, ipak, na drugoj strani!

Naime, dobri poznavaoci istorije Nezavisne Države Hrvatske znaju da je još krajem 1942. godine, verovatno oko Bihaća, na teritoriji koju su kontrolisali partizani, Propagandni odsjek Narodno-oslobodilačkog vijeća Jugoslavije štampao malu knjižicu „Jasenovački logor – Iskazi zatočenika koji su pobjegli iz logora“.

Glasilo Jedinstvenog narodno-oslobodilačkog fronta Hrvatske „Vjesnik“ objavilo je krajem 1944. knjižicu „Koncentracioni logori“.

Zemaljska komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača objavila je 1946. godine knjižicu „Zločini u logoru Jasenovac“...

Nekolicina nekadašnjih logoraša (Đorđe Miliša, Nikola Nikolić, Drago Čolanović) objavili su svoja sećanja već prvih posleratnih godina...

Prema istraživanjima istoričara Jovana Mirkovića, do rata u Hrvatskoj 1992. godine direktora Spomen-područja „Jasenovac“, a potom radnika Muzeja žrtava genocida u Beogradu, koja je štampao pod naslovom Objavljeni izvori i literatura o jasenovačkim logorima(„Grafo Mark“ Laktaši, „Besjeda“ Banja Luka, Muzej žrtava genocida Beograd, 2000), širom sveta je objavljeno više od 2.500 naslova različitih kvaliteta i kvantiteta. Šteta je što nema drugog dela istraživanja koja se odnose na naslove objavljene posle 2000 godine.

Kao pouzdan svedok za tvrdnje da je u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj učinjen državni zločin treba da posluži dnevna ili periodična štampa koja je izlazila u Zagrebu, Banjoj Luci, Sarajevu...

Službeno glasilo Nezavisne Države Hrvatske „Narodne novine“ donosilo je sve propise i zakone, pa i one koji su se odnosili na pripadnike srpskog naroda: o prekrštavanju, preseljenju, hapšenjima, internacijama...

Naime, u štampi su objavljivani govori visokih državnih zvaničnika sa direktnim pretnjama upućivanih prvenstveno srpskom narodu, kao i pripadnicima jevrejske i ciganske/romske zajednice. U istom kontekstu treba koristiti i filmske žurnale, iliti „slikopise“, po hrvatskom.

Službeno glasilo Nezavisne Države Hrvatske „Narodne novine“ donosilo je sve propise i zakone, pa i one koji su se odnosili na pripadnike srpskog naroda: o prekrštavanju, preseljenju, hapšenjima, internacijama...

„Brzopisni zapisnici Državnog Sabora Nezavisne Države Hrvatske“ su izvor prvoga reda za istoričare jer je ta institucija formalno najviše zakonodavno telo. Svi govori članova Sabora su verno zabeleženi i objavljeni, pa mogu da posluže za rekonstrukciju priloga za tvrdnju o planiranom državnom zločinu prema srpskom narodu.

Gotovo sva štampa pod okriljem Rimokatoličke crkve bila je na pozicijama podupiranja Nezavisne Države Hrvatske. Ima mnogo slučajeva da je na prvim stranicama te štampe, pa čak i one namenjene deci starosti do 14 godina, slika poglavnika Nezavisne Države Hrvatske Ante Pavelića.

Pripadnici postrojbi hrvatske vojske – „zaštitari“, ustaše, nastaše, divlje ustaše, domobrani – voleli su da se slikaju sa svojim žrtvama, živim ili mrtvim. Zahvaljujući tim fotografijama u velikoj meri moguće je zaključiti čime su se služili u izvršenju zločina, a donekle ko su zločinci a ko žrtve, a najmanje gde je zločin vršen.

Sačuvano je mnogo arhivske građe, odnosno dokumenata raznih nivoa državnih vlasti. Dostupna je dokumentacija nastala u Uredu Poglavnika, Predsjedničtvu Vlade Nezavisne Države Hrvatske, Ministarstva vanjskih poslova... Vredno je naglasiti da je glavnina dokumentacije Ministarstva privrede to jest Ministarstva za ponovu, kako su je tada nazivali, (radi se o više od 2.000 arhivskih kutija) nedostupno što je i razumljivo jer se radi o političkim i ekonomskim planovima i njihovom sprovođenju totalnog uništenja srpske civilizacije na tim prostorima (a taj proces, kao što je poznato nije završen ni 5. avgusta 1995. godine)!

Ustaška nadzorna služba, koja je u svom sastavu imala i sve sabirne i koncentracione logore, nije mnogo marila za dokumentaciju što je i razumljivo, jer je ona, pored Poglavnikove tjelesne bojne, bila udarna pesnica Nezavisne Države Hrvatske i obavljala i one poslove iza kojih nije trebalo ostavljati tragove.

Ustaška nadzorna služba, koja je u svom sastavu imala i sve sabirne i koncentracione logore, nije mnogo marila za dokumentaciju što je i razumljivo, jer je ona, pored Poglavnikove tjelesne bojne, bila udarna pesnica Nezavisne Države Hrvatske i obavljala i one poslove iza kojih nije trebalo ostavljati tragove.

Istoričarima, naročito onima koji su proučavali istoriju Nezavisne Države Hrvatske, dobro je poznato da nijedna uprava bilo kog koncentracionog logora nije pravila knjigu logoraša (kao što su Nemci tražili od uprave logora na Banjici u Beogradu) niti bilo kakvu evidenciju o dovedenim grupama uhapšenika. A o evidenciji pobijenih ili sahranjenih da i ne govorimo!

Sudeći po nekim tragovima, ostatak ostataka dokumentacije, nastale od 21. avgusta 1941. do 21. aprila 1945. godine, završio je u Londonu i Moskvi. Naime, pripadnici naročite komisije (predstavnici nove Jugoslavije, Velike Britanije i SSSR-a) prilikom obilaska Jasenovca oko 10. maja 1945. godine, ono što su pronašli podelili su među sobom! A to, najverovatnije, znači da ono što je odneto nikada nećemo ni videti!