Geopolitika reke Drine - Hoće li litijum i Rio Tinto dovršiti ono što nije uspeo NATO?

Argumentacija u vezi sa otvaranjem rudnika litijuma u Loznici se do sada u medijima odnosila na navodne ekonomske dobiti (vlast) i na zdravstvene i ekološke štete od iskopavanja (javnost). Mi smo nedavno uveli jednu novu argumentaciju, a to je – karakter i uloga transnacionalnih korporacija, imajući u vidu da je kompanija Rio Tinto pravi primer takve kompanije, i kao takva subjekat u međunarodnim odnosima (pored država i međunarodnih organizacija). Sve transnacionalne kompanije deluju globalno bez uticaja drugih vlada, ali imaju političku i vojnu zaštitu od strane Zapada, pre svega od SAD i Velike Britanije. Na primeru Rio Tinta u Srbiji, ta kompanija koristi zaštitu Britanije, Nemačke i Francuske – ali iza njih opet stoje SAD. To se videlo ne samo na potpisivanju memoranduma između EU i Srbije o iskopavanju litijuma, nego i u nedavnim izjavama američkog i britanskog ambasadora u Beogradu. Vojna i politička zaštita transnacionalnih kompanija od strane SAD je poslednjih 50 godina bila jedna od glavnih osobina globalizacije.

U ovom tekstu uvodimo jednu novu argumentaciju u vezi sa mogućim iskopavanjem litijuma u Loznici, tj. u dolini reke Drine. To je geopolitička analiza značaja reke Drine za Srbe, ali i za Zapad.

Geopolitička analiza polazi od toga da Srbi naseljavaju središnji prostor Balkanskog poluostrva, a sama reka Drina opet teče po sredini srpskog etničkog prostora. Dakle, pitanje centralnosti je jedno od ključnih geopolitičkih pojmova, pa i mi u ovoj analizi to koristimo.

Dakle, Srbi su narod koji naseljava centralni deo Balkanskog poluostrva (Balkan). Zapad (EU i SAD) uporno insistiraju na izmišljenom pojmu – „Zapadni Balkan“. Srbi i Srbija se ne nalaze na zapadu Balkana. To je veštački nametnuti konstrukt kako bi Srbi odustali od ideje i značaja centralnosti na Balkanu – na žalost prihvaćen od zvaničnog Beograda

Dakle, Srbi su narod koji naseljava centralni deo Balkanskog poluostrva (Balkan). Zapad (EU i SAD) uporno insistiraju na izmišljenom pojmu – „Zapadni Balkan“. Srbi i Srbija se ne nalaze na zapadu Balkana. To je veštački nametnuti konstrukt kako bi Srbi odustali od ideje i značaja centralnosti na Balkanu – na žalost prihvaćen od zvaničnog Beograda. Naime, naseljavanje centralnosti (središnjosti) jednog kopnenog prostora daje snagu tom narodu da bude vodeći u uspostavljanju političkog poretka tog prostora. Snaga Nemačke je što je u centru Evrope, snaga Rusija što je u centru Evroazije. Upravo, naseljavanje centralnog dela Balkanskog poluostrva su jedan od geopolitičkih uzroka – zašto Zapad ne želi da Srbi imaju jedinstvenu i snažnu državu, tj. državu koja bi obuhvatala sve srpske etničke oblasti na Balkanu. Ta država bi tako predstavljala kopnenu regionalnu silu koja ima izlaz na Jadransko more – jer je to u anglo-američkoj geopolitici viđeno kao izlaz Rusije (ranije Sovjetskog Saveza) na Sredozemni bazen. Zbog toga Srbi ni do dan-danas nisu uspeli da stvore takvu državu. Obe Jugoslavije nisu bile rezultat dejstva središnjosti Srba, već su bile britanski (kasnije i američki) geopolitički konstrukt – kako Srbe držati pod kontrolom (hrvatskog faktora) i bez jasne teritorije. Formiranje obe Jugoslavije označilo je da se Srbi nalaze izvan svoje geopolitike, i to traje do dan-danas. Jedini izuzetak od toga da su Srbi izvan geopolitike su stvaranje dve republike, Republike Srpske Krajine (1991) i Republike Srpske (1992).

U razumevanju anglo-američke geopolitike prema Srbima treba obratiti pažnju – kada Srbi imaju zasebnu državu (što je slučaj danas), Zapad se drži plana: da ona bude teritorijalno ograničena i smanjena (bez Srpske Krajine, bez Crne Gore, bez Kosmeta, u budućnosti bez Vojvodine, a danas pogotovo bez Republike Srpske), kontrolisati srpske vlade, lansirati optužbe za genocid, vršiti pritisak za učlanjenje u NATO.

E, sad, kakve veze ima geopolitika sa rekom Drinom i litijumom?

U razumevanju anglo-američke geopolitike prema Srbima treba obratiti pažnju – kada Srbi imaju zasebnu državu (što je slučaj danas), Zapad se drži plana: da ona bude teritorijalno ograničena i smanjena (bez Srpske Krajine, bez Crne Gore, bez Kosmeta, u budućnosti bez Vojvodine, a danas pogotovo bez Republike Srpske), kontrolisati srpske vlade, lansirati optužbe za genocid, vršiti pritisak za učlanjenje u NATO

Reka Drina je od Zapada određena da razdvaja srpski etnički prostor, dok sa srpskog geopolitičkog gledišta ona spaja srpski prostor i uopšte sve Srbe.

Naime, reka Drina se svojim tokom (jug-sever) pruža po sredini srpskog etničkog prostora, tako da od Drine mi možemo da govorimo o istočnom i zapadnom delu srpskog prostora. Reka Drina, u stvari, geografski (reljefno) spaja celokupni srpski prostor u jedinstvenu celinu. Nastajući od Pive i Tare, koje dolaze sa juga iz Crne Gore, i egzaktno i simbolično predstavlja centralnu reljefnu celinu koja objedinjava sve Srbe.

Međutim, ako poglemo blisku istoriju 20. veka, videćemo da je dolina Drine bila određenja da bude potpuno očišćena od Srba, da bude razbijena njena uloga centra i povezivanja Srba. Čišćenje Srba sa Drine, i sa leve i sa desne strane, rađeno je u oba svetska rata. Drina je bila određena da bude tampon-zona između Srba. U Prvom svetskom ratu Austro-ugarska je vršila genocidne pokolje na desnoj obali Drine (od Bajine Bašte, preko Ljubovije, Loznice, do Mačve), a na levoj strani Drine (od Foče, preko romanijskog platoa, do Bijeljine) vršila je etničko čišćenje, šaljući Srbe u koncetracione logore po Austrougarskoj (jedan je bio i u Doboju). Beč je veoma dobro poznavao značaj Drine u izgradnji jedinstvene srpske države, pa je bilo potrebno očistiti Srbe i sa njene leve i sa desne strane. Planovi su bili da se cela dolina Drine naseli Nemcima (što je počelo pre Prvog sv. rata njihovim naseljavanjem u Semberiji na levoj obali Drine, npr. selo Franc-Jozef feld).

Drugi svetski rat je u dolini Drine nastavak Prvog. Na desnoj obali Drine kaznene nemačke ekspedicije su čistile Srbe (takođe od B. Bašte, niz Drinu, do Mačve). Izgovor je bio – zbog ustanka Srba (npr. u lozničkom selu Draginac, i okolini, Nemci su samo u jednom danu 1941, ubili 2667 ljudi bez obzira na pol i godine). U isto vreme, na levoj strani Drine hrvatske vojne snage NDH su vršile genocidno uništavanje Srba (čišćenje Srba od Zvornika uzvodno Drinom, obuhvatajući i romanijski plato, prema Višegradu i dalje). Najpoznatiji primer pokolja u dolini Drine je bio u proleće 1942, kada su hrvatske snage poklale više od 6000 ljudi u Starom brodu. U pitanju je srpsko stanovništvo iz mesta Rogatica, Višegrad, Han Pijesak, Sokolac, Vlasenica, Bratunac, Srebrenica, Kladanj, Olovo – sve sa leve strane Drine.

Prema tome, i nemačka i anglo-američka geopolitika su reku Drinu uvek gledali kao način kako Srbe držati rasparčane. U takvoj geopolitičkoj praksi Zapada prema Srbima, nametanje projekta litijuma u dolini Drine (na obe strane reke) nosi jedan novi geopolitički momenat – nimalo povoljan za Srbe

Dejtonskim sporazumom sprečena je ideja da Goražde (Federacija BiH), grad na Drini, bude zamenjen za Ilijaš (u sastavu Srpske do 1995.). Slobodan Milošević nije baš bio poznat po tome da se razumeo u geografiju i geopolitiku, pa se nije zauzeo za taj predlog srpske strane, iako je predlog bio na dejtonskom stolu. Na kraju, Ilijaš je izgubljen, a Goražde je ostalo u Federaciji. Danas anglo-američka geopolitika zahteva čvrstu granicu na Drini.

Prema tome, i nemačka i anglo-američka geopolitika su reku Drinu uvek gledali kao način kako Srbe držati rasparčane. U takvoj geopolitičkoj praksi Zapada prema Srbima, nametanje projekta litijuma u dolini Drine (na obe strane reke) nosi jedan novi geopolitički momenat – nimalo povoljan za Srbe. Prvo, transnacionalne kompanije koje bi bile angažovane na iskopavanju litijuma, a to nije samo Rio Tinto, kontrolisale bi kupljeni prostor za rudnik i eksploataciju. Na sajtu kompanije Balkan Mining and Minerals (BMM), koja se bavi istraživanjem litijuma, navodi se mapa Balkana gde su u toku istraživanja ili su završena. Vidi se da su mesta istraživanja označena i u Srbiji (desna strana Drine) i u Srpskoj (leva strana). Ne zaboravimo da transnacionalne kompanije u zemlji domaćinu traže deregulaciju (ukidanje zakona koji sprečavaju njihovo delovanje), privatizaciju (privatizacija one državne svojine koja je potrebna za njihov rad), liberalizaciju (ukidanje ili smanjenje poreza na dobit). To bi u praksi značilo potpunu kontrolu prostora iskopavanja litijuma u doline Drine.

Imajući u vidu političku i vojnu zaštitu koju imaju transnacionalne kompanije od strane SAD, a to u ovom slučaju znači od NATO-a, dolina Drine, tj. Srpska i Srbija bi bile pod „posebnim“ oblikom okupacije. Ono što NATO nije uspeo od raspada Jugoslavije 1991. do danas, uspeo bi preko litijuma u dolini Drine.

Srbima se ne sme dozvoliti da formiraju svoju državu na celoj teritoriji gde žive, već im dozvoliti samo toliki prostor koji ih neće učiniti ključnim narodom Balkana (središnjom regionalnom državom/silom). Da bi se to ostvarilo, neophodno je Drinu oteti od Srba, i time trajno sprečiti njihovo ujedinjenje. Idealna metodologija otimanja je putem rudnika litijuma. Naravno, to je nemoguće bez instalacije podobnih neokolonijalnih elita među Srbima

Pored toga, za iskopavanje litijuma još uvek u svetu nije pronađena tehnologija koja obezbeđuje zaštitu životne sredine i zdravlja ljudi (gledano na osnovu postojećih rudnika u svetu). Možda je jedan od geopolitičkih ciljeva, pored iskopavanja litijuma za potrebe EU i SAD, da se i smanji srpsko stanovništvo u dolini Drine? Jer, da li bi Srbi baš hteli da žive u dolini litijumskih rudnika na desnoj strani Drine (loznički kraj), i na levoj strani (Semberija, Majevica...)? Ono što je sigurno, došlo bi do iseljavanja naroda sa tog prostora.

Ne zaboravimo, Srbi i srpski prostor na Balkanu, predviđeni su od zapadne geopolitike za ograničavanje i sužavanje na što manju meru. Srbima se ne sme dozvoliti da formiraju svoju državu na celoj teritoriji gde žive, već im dozvoliti samo toliki prostor koji ih neće učiniti ključnim narodom Balkana (središnjom regionalnom državom/silom). Da bi se to ostvarilo, neophodno je Drinu oteti od Srba, i time trajno sprečiti njihovo ujedinjenje. Idealna metodologija otimanja je putem rudnika litijuma. Naravno, to je nemoguće bez instalacije podobnih neokolonijalnih elita među Srbima.

Prema tome, u argumentaciji u vezi rudnika litijuma u dolini Drine neophodno je da Srbi uključe i argumentaciju o geopolitici sopstvenog prostora, a ne da slepo prihvataju gotova geopolitička „rešenja“ sa Zapada.