Panonske čitluk sahibije

(Istorija i geografija protiv vojvođanske posebnosti)

Regionalizacija i decentralizacija Srbije prvorazredno je političko pitanje skopčano sa gorkom istorijom odmeravanja Srba i suseda. Rasprava u koju nas uvlači balkanski nered bitka je demokratske Mađarske za predversajsku Ugarsku, Rima protiv Carigrada, globalista protiv lokalnih tradicionalista, novih čitluk sahibija protiv srpskih masa željnih slobode. Uplitanje ekonomskih i pravnih momenata u ovu raspravu drugorazrednog je značaja i služi da zbuni ovčice zalutale u izmaglicu svetle budućnosti i prigušenih pretnji.[1] Stoga domaće aktere regionalizacije valja uzeti kao advokate raznovrsnih interesa naših suseda i velikih sila. Osim neposrednih političkih ciljeva važno je rasvetliti politički obrazac koji se utemeljuje u javnom životu radi promene ustrojstva Srbije.

Zagovornici regionalizacije polaze od toga da je AP Vojvodina „jedinstven model koegzistencije različitih naroda, kulturnih obrazaca, tradicija i veroispovesti ne samo u okviru države u čijem se sklopu nalazi nego i u Evropi.“[2] Iz ovog egzotičnog napeva trukuju mitologiju multietničnosti i multikonfesionalnosti i poseban način života i ponašanja ljudi vojvođanskih. Premda je teško naći jasan i opipljiv kriterijum na osnovu koga je ustanovljena vojvođanska posebnost, očigledno je da je ona bliska mnogobrojnim srpskim političarima. Da bi se hipoteza o posebnosti testirala i potvrdila ili pak odbacila, valja izneti ponešto iz istorije i geografije. Jednostavno navođenje činjenica iz života i povesti Srba iz Srema, Banata i Bačke otklanja predrasude i ukorenjene političke mitove i ponajbolje pokazuje put političkog razvoja područja koje u poslednjim decenijama gubi srpska obeležja mada je nedvosmisleno, politički i kulturno, uključeno u Srbiju i po svemu do sada najbliže srpstvu.

Rasprava o vojvođanskoj autonomiji dodiruje četiri čvorišta odnosa: lokalni (Srbi–Srbi, Srbi–ostali), regionalni (narodi jugoistoka Evrope), evropski (katoličanstvo–pravoslavlje–islam) i globalni (mundijalisti–nacionalisti).

Nem, nem, šoha

Naracija probranih istorijskih činjenica korisnih za razumevanje zbivanja u Vojvodini Srpskoj polazi od srpske autonomije u Austrougarskoj. Njena podloga jesu carske privilegije koje je izdao Leopold I krajem 17. veka u vreme Bečkog rata dok je Austrija bila u nepovoljnom položaju.[3] Koliko su Srbi početkom 18. veka težili da ove privilegije potvrde u mađarskom saboru, toliko su mađarski staleži i katolička crkva nastojali da privilegije umanje ili ukinu.[4] Postignuća Srba iz 1791. godine rezultat su njihovih zahteva postavljenih na Temišvarskom saboru (1790). On je značajan jer nije birao mitropolita, već raspravljao o drugim pitanjima. Na ovom saboru postavljen je zahtev da se Srbima dodeli posebna autonomna teritorija. Ta ideja javila se i ranije, nakon Velike seobe, na Saboru u Baji održanom 1693.[5]

Naziv AP Vojvodine potiče od carskog patenta iz 1849. godine kada je ova oblast nazvana Srpska Vojvodina i Tamiški Banat, a Srbi su koristili naziv Vojvodstvo Srpsko. U njenom sastavu bili su Bačka, Banat, Srem, ali ne i delovi Vojne granice (južni Srem, južni Banat i Šajkaška). Vojvodstvo beše podeljeno na pet distrikata: temišvarski, lugoški i velikobečkerečki (Banat), te somborski i novosadski (Bačka).[6] Hrvati koji su pozdravili osnivanje Vojvodine Srpske smatrali su da su Srbi van nje Hrvati „Vlasi“ na njihovom području.[7] Takvih ideja nisu se ni danas odrekli, ali sada sa nadom da će doseći Novi Beograd.

Karta 1. Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat 1849. godine[8] 

Vojvodina Srpska nije dugo trajala pošto je u tišini 27. decembra 1860. carskim pismom ukinuta i spojena sa Ugarskom izuzev rumskog i iločkog sreza u Sremu koji su pripojeni Hrvatskoj.[9] Cepanjem teritorije Vojvodstva između Ugarske i Hrvatske odnosi između Srba i Hrvata su se poremetili.[10] Ove odnose pogoršale su odluke Blagoveštenskog sabora i Sabora Hrvatske iz 1861. čime je Beč uspeo da produbi protivrečnosti svojih podanika. Među Srbima bilo je razlika u pitanju kako ostvariti autonomnu teritoriju na tlu Južne Ugarske, osloncem na Beč ili Peštu. Svetozar Miletić bio je u drugoj grupi. S vremenom srpska autonomija sužavana je i napokon 1912. sasvim ukinuta jer su je u Beču i Pešti doživljavali kao pretnju monarhiji.

Međutim, rat je promenio prilike i 25. novembra 1918. Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i ostalih Slovena u Banatu, Bačkoj i Baranji izjavila je priključenje Kraljevini Srbiji.[11] Srbi su oslobođenje i ujedinjenje dočekali sa oduševljenjem.[12] Prisajedinjenje ovih oblasti izazvalo je burnu reakciju u Mađarskoj.[13] Banat, Bačka i Baranja ulaze 1929. godine u sastav Dunavske banovine sa sedištem u Novom Sadu. Već tada, što zbog slabosti činovništva, što zbog centralizacije vlasti, počinje da se stvara vojvođanski pokret antisrpski nastrojen.[14] Neki od ovih antisrbijanaca nakon 1941. sarađivali su sa Pavelićem i Nezavisnom državom Hrvatskom.[15] Sa dolaskom komunista 1945. godine Vojvodstvo Srpsko gubi srpski pridev i nešto teritorija: Srem (zapadni) i Baranja pripadaju Hrvatskoj.

Nakon ujedinjenja u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca bilo je 513.000 Nemaca, a na teritoriji AP Vojvodine oko 356.000.[16] Naseljeni za vreme Marije Terezije bili su zdrav i konstruktivan sloj (izuzev u vreme Drugog svetskog rata) i mada se nisu gore poneli od okupatorskih snaga drugih naroda komunističke vlasti su ih listom proterale posle Drugog svetskog rata. Za razliku od jugoslovenske dinastije Karađorđević, komunisti proteruju nemačku manjinu iz Podunavlja pošto žele da otvore prostor za kolonizaciju srpskog življa koje je preživelo vreme NDH. Izgon nemačke manjine svedoči o mučnoj povesti koja nije uzor sklada i sloge, već podstrek da se preduprede slični događaji. Takođe, nije bilo moguće, krajem 20. veka, iseliti Srbe sa prostora vojnih krajina a da to ne ostavi posledice na etnički sastav AP Vojvodine. U obe istorijske situacije Hrvatska je potukla interese Mađara na prostoru Srbije jer se rukovodila prvenstveno svojim interesom podebljavanja „kifle“ i istrebljenjem nehrvatskog življa. 

Današnja multietničnost AP Vojvodine izgleda ovako: Srbi čine 65,05 odsto stanovništva, Mađari 14,28 odsto, Slovaci 2,79 odsto, Hrvati 2,78 odsto, Jugosloveni 2,45 odsto, Crnogorci 1,75 odsto, a 2,71 odsto su neopredeljeni. Broj Bunjevaca značajno je opao, Nemaca je samo 3.154, a Šokci su se stopili sa drugim etničkim grupama.[17] 

Izvikana posebnost

U govoru pristalica autonomije Vojvodina slovi za jedinstven model koegzistencije različitih naroda, kulturnih obrazaca, tradicija i veroispovesti u Evropi, te poprima obeležja osobenog regionalnog, vojvođanskog identiteta.[18] Razrađivan i rasejan kroz medijske i naučne mreže ovaj politički obrazac ugrađen je u predlog statuta AP Vojvodine od 2008 (član 7).[19] On se vazda oslanja na geografiju, istoriju i kulturu. 

Geografija ne potvrđuje posebnost severnog dela Srbije u pogledu klimatskih, orografskih, hidrografskih i ekonomsko-geografskih odlika. Glavninu Panonskog basena obuhvataju Srbija, Madžarska i Hrvatska. Ove zemlje povezuje Dunav u jedan ravničarski prostor koji je klimatski prilično ujednačen i podseća na more pšenice, suncokreta, repe i kukuruza. Pored toga valja istaći da su klimatske razlike između južnog Banat i severne Bačke i Baranje veće nego između Srema i Mačve. Ravan i orografski neupadljiv prostor tri srca junačka takođe ne daje povoda za geografski argument pristalica izuzetnosti AP Vojvodine. 

Hidrografski severna Srbija neodvojiva je od čvora koji nastaje na ušću Save u Dunav. Taj geografski i simbolični pupak Srbije povezuje Unu, Vrbas, Drinu, Kolubaru, Tisu, Timok i Moravu u jednu tačku. Kako zamisliti hidrografsko polje ovih prostora bez Beograda? Budući da Dunav nije lasta koja leti iz mađarskog, već iz evropskog jata, on nije pretnja srpskoj celovitosti, već potvrda njene uzglobljenosti u čovečanstvo. 

Čak ni raspored proizvodnje ljudskih potrepština na prostoru severne Srbije i Mađarske ne svedoči da su Šid, Ruma, Vršac, Kikinda, Vukovar, Beli Manastir i Subotica bliži Pešti i Zagrebu nego Beogradu, Šapcu i Smederevu. Otuda ni ekonomska geografija ne ide naruku vojvođanske izdvojenosti i mađarskih aspiracija. 

Istorijski razlog utemeljen je još manje od geografskog. Ako bi se utvrdilo da je prošlost Austrougarske monarhije jedina istorija Srema, Banata i Bačke, onda bi se možda mogla održati teza o posebnosti ovog područja Srbije. Naime, na temelju istorije dvojne monarhije i njenog ugarskog dela izlazi da je Vojvodstvo Srbija u stvari samo deo istorijskog kontinuiteta današnje Mađarske. Međutim, prikazana karta to negira. Nesporno je da se kroz istoriju Mađarska borila za ovaj deo sveta, ali time nije potvrđeno njeno pravo da ga potražuje od Srbije pošto su se i Srbi borili da očuvaju i ujedine svoje etničke prostore. Posebno što oni nisu činili zločine i sproveli genocid protiv Hrvata i Mađara u Vojvodstvu. Od nestanka Austrougarske prošlo je skoro sto godina i svi napori da se ona obnovi pokušaj su ponavljanja svršenog. A tek činjenica da su ove puste krajeve naseljavali Srbi i pre velike seobe 1690. dovodi u pitanje tezu o mađarskom pravu na prostor severne Srbije.

Povest svedoči o ozbiljnim sukobima između Srba, Mađara i Hrvata koji su u proteklim vekovima imali suprotne ciljeve. Bilo je i različitih kratkotrajnih paktova. Na vrhu istorijske vertikale je komadanje Kraljevine Jugoslavije kao najbolje svedočanstvo kako je austrougarska politička mućkalica i bečko rabadžisanje oprečnosti katolika i pravoslavaca, hrišćana i muslimana bilo pogubno i po nas koji danas hodimo ovim delom zemljine kore. Zverstva koje je počinila Hortijeva Mađarska i Pavelićeva Hrvatska pre govore o teškom sukobu, a manje o velikoj kulturi koju ističu promađarski i prohrvatski krugovi. Mađarski i hrvatski zločini u Srbiji nisu ponovljeni krajem 20. veka, ali su ostali u sećanju protesti mađarskih prvaka protiv Srba koji su, bežeći pred hrvatskim osvetnicima leta 1995. naseljavali krajeve severne Srbije.[20] Pomoć Hrvatske i Mađarske NATO paktu pri napadu na SRJ 1999. i ispoljavanje maštovite zluradosti nije prošla nezapaženo (pozdrav pilotima NATO pakta: „Vedro nebo nad Srbijom“). Stoga bi u severnoj Srbiji valjalo ispitati stepen vešto skrivene netrpeljivosti između različitih etničkih zajednica da se ne bi ponovila racija ili Šumanovićev udes i barem malo umanjila netrpeljivost prema Srbima. 

Kulturni identitet Vojvodine zagovornici odvajanja izvode iz razlučene svesti o posedovanju ne samo nacionalnog identiteta već i specifičnog interkulturalnog identiteta koji se najčešće odlikuje svojstvenom radnom i poslovnom etikom, sličnim načinom života, pa čak i mentalnim sklopom ljudi koji Vojvodinu određuju kao specifičnu istorijsku, kulturnu i političku oblast koja pripada centralnoevropskom regionu.[21] Nasuprot ovakvim nejasnim i zamršenim tezama o izdvojenosti Vojvodine u odnosu na srpski kulturni prostor jeste mišljenje da je nakon velike seobe Srba u Podunavlju i Potisju započeo svesno i sistematski jedan prosvetan život. Srpski pesnik Veljko Petrović misli da je sve što se dotle radilo imalo oznake periferijske kulture.[22] Sličan put prošla je i Šumadija jer je već krajem 18. veka predstavljala mnoštvo doseljenika i uskoka iz raznih krajeva, većinom jugozapadnih.[23] Vreme je potvrdilo sudbonosne i stvaralačke veze Srba iz raznih krajeva, pošto je Šumadija bila istinski srpski Pijemont.[24] Prešavši Savu i Dunav, srpski narod je iz Šumadije preneo ne samo duševni već i materijalni kapital, Srbi su osim novca preneli knjige, ikone.[25] Preci današnjih Srba sa simpatijama su gledali na prisajedinjenje Srema, Banata i Bačke Srbiji dok je za današnje mađarofilske intelektualce i političare Beograd centralističko strašilo od koga valja pobeći umesto u dvojnu monarhiju u novu uniju, podjednako romantičnu i obećavajuću. Mnogi savremeni srpski političari stoje nasuprot velikim pregnućima Svetozara Miletića, Jaše Tomića i Mihaila Polita Desančića. Njihovo evropejstvo ukida pamćenje predaka i pesnički horizont Veljka Petrovića koji izdvaja dragocene odlike potomaka Arsenija Čarnojevića, borbenost i ljubav za narodno ime i jezik, za samostalnost i slobodu i neutoljivu nostalgiju za starom otadžbinom i njenom carskom slavom, jednom rečju narodnu i državnu misao kojom su nadahnjivali starosedeoce zatečene u Sremu, Banatu i Bačkoj.[26]

U odnosu na današnje kovače vojvođanskog instant mita, Dvorniković je ubedljivije pisao u Karakterologiji Jugoslovena o prožimanju naroda i vera i vajao jedan novi tip koji se nazire. Dok su oduševljeni Jugosloveni tražili puteve koegzistencije i približavanja, mađarski revizionisti danas maljem kuju vojvođanstvo kao zaobilaznicu koja Srbe vodi u novu Ugarsku ornu da zapoveda svim južnim Slovenima. Vreme nije dalo za pravo zagovornicima privlačne jugoslovenske ideje, a teško da će dati za pravo i vojvođanstvu čiji skriveni ciljevi ne obećavaju dobro.

Pristalice promađarske politike ističu koegzistenciju različitih naroda, kulturnih obrazaca, tradicija i veroispovesti u Vojvodini da bi Srbima nametnuli jedan učmali izvod jugoslovenstva za 21. vek. Ovaj poduhvat jednako je licemeran kao i nastojanje da se izmešani Jevreji i Palestinci pretope u bliskoistočne nakon milenijumske sloge i ljubavi. Lozinka o interkulturalnom prožimanju na prostoru Srema, Banata i Bačke nije ništa do formula pretapanja naroda i razvodnjavanja srpstva zarad stvaranja amalgama prijemčivog za madžarski premaz.[27] Njen odziv je „slobodna Vojvodina“, tj. Podunavlje očišćeno od Srba i ponovo vraćeno pod steg Budimpešte. Zato nova vojvođanska mitologija niti je plod ozbiljne nauke niti je mit utisnut u duboke horizonte duše naroda, već neozbiljan i opasan poduhvat i istorijska sânja. 

Retko ko prikriva da je na prostoru Srema, Banata i Bačke naseljeno stanovništvo različitih nacionalnosti. Isto tako niko ne spori da je grad Njujork stecište svih rasa, staleža i nacija. Međutim, i grad Beograd, na koga se naslanjaju Srem i Banat, primer je multietničnosti i multikonfesionalnosti. Tu su i Pariz, London, Moskva i drugi gradovi. Ipak, nijedan Amerikanac, Francuz, Englez ili Rus ne ističu vikom osobenosti svojih gradova. Dakle, izvesna emotivna prenadraženost zagovornika vojvođanstva utemeljena je u psihičkom životu oblikovanom pod uticajem političkih suprotnosti srpskih i mađarskih interesa i posledica trijanonske frustracije. 

Tek ako se srpska Vojvodina razmatra kao deo odvojen od Mađarske i nepravedno pripojen Srbiji onda ona liči, gledano iz Pešte, na artefakt usred Srbije. Na žalost naših suseda Srem, Banat i Bačka nisu, niti mogu biti geografske, kulturne ili povesne posebnosti. Srbija nema obavezu da pristane da kulturno izgubi sever. Ili to treba da učini da bi Mađarska, bez oružja, lagano i mirno „reintegrisala“ srbizirani komad Panonskog mora? Zašto bi Srbi prihvatili da se današnje mađarske granice poklapaju sa obodima Panonskog mora i obavezu da žive u brdsko-planinskom delu jugoistočne Evrope?! 

Stoga srpska vlast mora javno i bez zazora otvoriti pitanje mađarskih pretenzija, posebno ako se zna da je srpsko javno mnjenje kritički propitivalo endehazijsku, mađarsku i bugarsku okupacionu vlast čak i u vreme vlade Milana Nedića, a Nedićeva okupirana Srbija bila je u daleko težem položaju nego današnja srpska vlada pritisnuta zahtevima Brisela i Vašingtona. 

Evropsko prevaspitavanje Vizantinaca

Evropska unija posebno je zainteresovana za vojvođansku autonomiju, budući da od nje zavisi teritorijalni opstanak Srbije. Sve germanofilske zemlje zainteresovane su da ovaj deo Podunavlja dođe pod snažan uticaj Nemačke, a preko njenog starog saveznika u ovim poslovima Mađarske. Dovoljno je okrenuti neki dobar udžbenik iz vojne istorije, posebno koji obrađuje Drugi svetski rat i podelu Jugoslavije, i suočiti se sa očiglednošću novog evropskog reda. Poredak koji se uspostavlja u neobičnoj interakciji Amerikanaca, Britanaca i Nemaca na evropskom istoku jedna je od varijacija evropskog egoizma. Beskičmeno divljaštvo krije se iza lažnog altruizma. Iz evropskog čovekoljublja kipti želja da se oblikuje slovenstvo na matrici evrokolonijalizma i utoli žeđ za ljudstvom neophodnim za ostarelu zapadnu Evropu.

Odnosi u regionu

Danas na prostore Srema, Banata i Bačke u sastavu Srbije aspiracije imaju Mađari i Hrvati, dok Rumuni budno motre razvoj događaja.[28] Otuda je vojvođanska autonomija važna tema spoljne politike Hrvata i Mađara i njihovih saveznika. Dakle, regionalizacija Srbije u tesnoj je vezi sa političkim razvojem na evropskom jugoistoku od kojih su najvažniji odnosi u trouglu Beograd–Budimpešta–Zagreb.

Naši susedi, Hrvati i Mađari, pletu političko pletivo u Vojvodstvu Srbije ovako: podeliti Srbe tako da Banaćani, Bačvani, Baranjci, Sremci poveruju u privid da su drugačiji od Srba južno od Sirmijuma, Vinče, Lepenskog vira i Viminacijuma, a potom ih postepeno politički i kulturno prevesti pod mađarski i hrvatski uticaj. Ali nisu sami, pomažu im najbolji i najponosniji Nemci, čuvari moćne države oslonjene na pruski supstrat koji jezikom i istorijom žele da pokažu da su bolji od slovenske i od engleske rase. Hrvatska i Mađarska nemaju ni moralno niti istorijsko pravo na današnji prostor AP Vojvodine pre svega zbog pokušaja da putem genocida istrebe srpsko stanovništvo.

Dovoljno je samo baciti pogled na kartu i videti da je ovaj prostor bio administrativno razdeljen, a da ga je objedinila srpska oslobodilačka vojska 1918. godine, te bi bilo naivno i nesmotreno da se Srbi odreknu AP Vojvodine pritisnuti srbofobijom koja dolazi iz pojedinih hrvatskih i mađarskih krugova. U stvari, prostor koji obuhvata Vojna krajina, Banat, Srem i Bačka odražava složene odnose između naroda i sila koje su delovale na ovim teritorijama u vreme začinjanja nacionalnih država. Samo uređena, istinska regionalna država, mogla bi da razreši suprotnosti koje postoje na području AP Vojvodine.

Odnosi u Srbiji – naleganje na rudu mađarskog revanšizma

U oblasti kulture svako društvo potvrđuje svoje biće. Mada je politika samo jedan deo stvarnosti koji učestvuje u izgradnji kulture, ona je u Srbiji preovlađujuća pošto ima moć da uređuje ostale delove društva, uglavnom po svom nahođenju. Ovo je u nas posebno izraženo, budući da je društvo u stanju neprekidne razgradnje i izgradnje, što otežava stvaranje postojane kulturne i političke pokorice. Naš politički život, sasvim pojednostavljen, lišen suštine i bogat trivijalnostima, omogućava lagano i skoro jednostavno uvođenje političkih obrazaca kakav je danas neoliberalno čitluhsahibijstvo koje svoju punoću i potentnost ispoljava u emotivnoj i konfliktnoj retorici vojvođanskog ekskluzivizma.

Baš iz tog razloga vojvođanska autonomija možda ponajviše zavisi od otpornosti srpske političke tradicije. Bivši i današnji partijci čvrsto su uvereni da je posivela stvarnost nepresušni izvor njihove snage, te da je pred njima dug put postepenih, ali korenitih promena i pojednostavljenja srpskog kulturnog i političkog obrasca. Oni se zanose mišlju da su procesi u Sremu, Banatu i Bačkoj usporeni, te da će u dramatičnu fazu ući tek nakon okončanja njihove duge vladavine. U svesti osiljenih iz kruga dvojke učvrstila se uobrazilja da opasnost dolazi sa dronjavog juga. Mađarofilska invazija, ne lezi vraže, banula je sa miroljubivog i razvijenog severa iz pravca srpske Atine, te Beograd i Srbiju, po ko zna koji put, stavila pred izbor: biti ili ne biti. Spomen-obeležje stradanja Beograda, Staro sajmište izgleda da nije dovoljno veliko da bi ga zaneti maheri iz Varoš kapije uočili i zarezali u vijuge sećanja. Vreme će pokazati ko nosi pobedu, beogradski evrodemokrati ili vojvođanske čitluk sahibije, podjednako odani svojim organima za varenje i nepoverljivi prema masama. Saznaćemo koliko su maštoviti i odlučni naši prijatelji u Berlinu, Londonu i Vašingtonu i da li su kadri da estetizuju igru smrti i prikažu je jarkim bojama života. Videćemo koliko žele da se igraju sa invalidom koji je pomislio da je šampionom nečega (demokratije, reformi...). Saznaćemo i koliko je bilo naše neznanje i pijanstvo u praktičnim stvarima na koje smo gledali sa olakošću amatera. Sa političkim unučićima Habzburga ne može se izaći na kraj uz pomoć bubnjeva i dreke, već nužnih geopolitičkih veština koje su pokazivali lordovi namernici. Jedino tako mogu se očuvati Dečani, Krušedol i Hilandar, a ne samo tržni centri i hipermarketi, davno izgustirani na bogatom Zapadu.

Ideološki sukobi – globalizam i lokalizam

Vojvođanska autonomija pokazatelj je ne samo borbe za nove granice već i klasičan ideološki sukob globalnog i lokalnog. Naime, funkcije nacionalnih država sve više se vezuju za komunalne i lokalne probleme, a sve pod izgovorom da se država mora približavati građanima i rešavanju svakodnevnih pitanja. Dakle, prisustvujemo preoblikovanju uloge i zadataka nacionalne države, ali i nadnacionalnih institucija koje su sve jače i uticajnije. Stoga neki implicitno opravdavaju regionalizaciju kao put slabljenja centralne vlasti pošto je isplativa uprkos gubitku samostalnosti.[29]

Predlog vojvođanskog statuta otkriva dvostruki sukob: Beograda i mondijalističkih centara, te lokalnih paša i subaša iz Novog Sada sa vladajućom elitom u Beogradu. Vojvođanski slučaj istovremeno je i lokalni i međunarodni, ali pregaoci iz nevladinog sektora nameću ton i teme o kojima se raspravlja. Istovremeno zvanična državna administracija sve češće zauzima reaktivnu poziciju koja se obnavlja od prilike do prilike. Političke stranke, naučne institucije ili specijalizovana vladina tela ređe se oglašavaju od nevladinog sektora i obično naknadno kritikuju ili hvale predloge nevladinih organizacija.[30]

Otuda se globalizacija određuje kao sinonim ranijih termina: kolonizacija, vesternizacija, amerikanizacija i imperijalizam.[31] Savremeni procesi globalizacije dovešće do prenosa državnih funkcija nacionalne države na međunarodne institucije (MMF, EU i dr.) i ujedno i na niže instance lokalnih zajednica.[32] Ovi procesi potkrepljeni su dvama mitovima: prvi je o odumiranju nacionalne države u vremenu sveopšte integracije, a drugi je mit o deetatizaciji sistema putem prenosa državnih funkcija na niže nivoe upravljanja.[33] Oba mita zaudaraju na marksističku propagandu iz vremena SSSR-a o odumiranju države i vlasti radničke klase, tj. spuštanju države na najniži mogući nivo, do svakog pojedinca.

Savremena forma ograničavanja suvereniteta postiže se tzv. humanitarnim intervencijama i kriminalizacijom naroda i njegovog državnog sistema, a pod različitim izgovorima. Humanitarne intervencije imaju svoju dugu istoriju, ali čini se da je njihov savremeni izvor Brežnjevljeva doktrina ograničenog suvereniteta.[34]

U srpskom slučaju (kao i istočnoevropskih naroda) globalizacija i regionalizacija nerazdvojni su od pojma refeudalizacije. Regionalizacija Srbije valjalo bi da bude u tesnoj vezi sa racionalizacijom državne uprave, a ne demokratijom, ali je silom prilika izraz razgradnje države.[35] Dva su razloga za to. Prvi, što snage na vlasti nakon 2000. godine nisu kadre da izvedu institucionalne promene i uspostavu pravne i demokratske države jer su izrasle u okrilju marksizma i komunističke partije, a Milošević ih je, po dolasku na vlast, sklonio sa scene i tako sačuvao za prevrat 2000. Drugi je što je regionalizacija paravan za preraspodelu društvene moći pošto se izostanak bilo kakve društvene reforme prikriva regionalizacijom, tj. refeudalizacijom.[36] Pored toga uočava se da srpska vlada u odnosima sa spoljnim svetom, pre svega SAD, neguje stav feudalno-vazalne vlade.[37] Na tragu ovog diskursa Srbi se dele u dve grupe: na one koji prihvataju mešanje inostranih činilaca i na one koji brane slobodu delovanja. Istrajavanje ovih grupa anihilira ogromnu energiju društva.[38]

Samouverenost globalista pokopala je ekonomska kriza 2007–2009. Mere koje su preduzele finansijske institucije SAD, EU, Kine, MMF, SB, EB nisu došle na inicijativu regiona, već pre svega vlada SAD, Kine, Nemačke, Francuske i Velike Britanije. Naspram krize bilo koja nemačka pokrajina, švajcarski kanton ili pak američka federalna jedinica deluju bespomoćno. Čak ni nadnacionalne institucije nisu bile kadre da učine bilo šta mimo FED-a, kineske Narodne banke i vlada dvadeset najvećih zemalja. 

********* 

Separatizam na srpskom tlu produžetak je jednog vremena impulsivnog razaranja i razgradnje, mržnje i osvetoljubivosti, preuzet iz komunističkog kulturnog i političkog obrasca. Razumna razdeoba moći između centralne vlade u Beogradu i lokalnih samouprava samerena mogućnostima naroda i njegove privrede može biti osnova novog političkog obrasca. Posebno što je izvesno da Srbija (izuzev grada Beograda) nema dovoljno kvalifikovanog ljudstva sposobnog da na svoja pleća preuzme upravljačku funkciju u novoobrazovanim regionima.

Današnja prividna multietnička i multikulturalna vojvođanska idila nije ništa drugo do naličje saveza stare hrvatske i mađarske politike i izazov Srbima smeštenim na vekovnoj vetrometini. Nastojanja probranih i nametnutih srpskih predstavnika i vođa nacionalnih manjina, sledbenika zlatnog teleta, da teritorijalno preurede Srbiju bude strah i otpor masa koji će biti sve jači. Ako se ne upuste u odsudnu bitku sa zagovornicima autonomija i naopake regionalizacije, magovi beogradskog centruma moći i mudrosti nestaće sa javne scene i sa malih ekrana. Umreće u mukama anonimnosti, a Drina, Morava, Timok, Drim, Vardar i Una i dalje će hučati. Svakom ko se na ovim prostranstvima laća političkog poduhvata morala bi biti pred očima slika diletanata koji su mislili da se uz fildžan, lulu, viski i popuštanje može kupiti vreme od turskih paša, engleskih lordova, američkih mesara i habzburških šovena i potom, uz njihovu pomoć, dugo vladati. Sve njih pojeo je mrak istorije. Zato magovima i mađioničarima našeg političkog života valja jasno reći da Srbija ne mora šapatom propasti jer ima tkivo i vezivo.