nedelja, 12. jun 2022. | |
BEOGRAD - Na današnji dan 1683. godine više od 250.000 turskih vojnika otpočelo je drugu opsadu Beča, ali su nakon dva meseca opsadnog stanja, snage poljskog kralja Jana III Sobjeskog razbile Turke, što je sprečilo njihovo dalje širenje u Evropi. Bio je to događaj s dalekosežnim posledicama, posle ovog poraza ekspanzija Turske u Evropi je prestala. Danas je nedelja, 12. jun, 163. dan 2022. Do kraja godine ima 202 dana.
1691 - Ahmed II je na turskom prestolu nasledio sultana Sulejmana III. 1759 - Umro je engleski pisac Vilijam Kolins, jedan od najznačajnjih engleskih lirskih pesnika 18. veka. Ispoljavao je romantično interesovanje za tajanstveno, legendarno i fantastično. Gajio je izvesna prodemokratska osećanja. Dela: ode "Veče", "Škotske praznoverice", "Sloboda". 1798 - Francuska vojska zauzela je sredozemno ostrvo Maltu. 1821 - Rođen je Livije Radivojević, ugledni pravnik, jedan od prvaka političkog i društvenog života Srba u Austriji i Austrougarskoj u drugoj polovini 19. veka. U rodnom Sremu završio je gimnaziju, u Segedinu je studirao filozofiju a u Pešti prava. Godine 1843. položio je doktorat a naredne godine i advokatski ispit. Kao pravni stručnjak službovao je u Rumi, Temišvaru, Zagrebu. Od 1874. do 1891. bio je predsedavajući vrhovnog suda u Zagrebu (Stol sedmorice). Kao poslanik na Blagoveštenskom saboru 1861, u Karlovcima, uz barona Jovana Živkovića i Aleksandra Stojačkovića, najdoslednije je zastupao teritorijalnu autonomiju za Srbe u Austriji (Srpska Vojvodina). Bio je prvi predsednik Saveza srpskih zemljoradničkih zadruga, počasni predsednik Srpske banke u Zagrebu, jedan od osnivača Srpskog privrednog društva Privrednik. Izabran je za počasnog građanina Temišvara. Savremenici su ga opisivali kao "simbol prava i pravde". 1848 - Mađarska revolucionarna vojska je napala Sremske Karlovce, sedište Glavnog odbora Srba u Ugarskoj, gde je u maju 1848. Skupština Srba zatražila autonomiju Srpske Vojvodine (Banat, Bačka, Baranja i Srem), napad je uspešno odbijen. 1849 - Bombardovanjem iz topova, mađarske trupe su gotovo uništile Novi Sad, u kojem je u požarima izgorelo oko 2.000 kuća, a posle napada, od 20.000 stanovnika, u gradu je ostalo 6.000 ljudi. Napad je usledio pošto je austrijski general baron Josip Jelačić (kasnije ban hrvatsko-slavonski), gušeći Mađarsku revoluciju za račun Beča, umarširao u Novi Sad i napao Mađare na Petrovaradinskoj tvrđavi. 1897 - Rođen je engleski državnik Robert Entoni Idn, britanski premijer od 1955. do 1957. Posle studija orijentalnih jezika u Oksfordu, 1923. ušao je u Parlament, od 1931. do 1933. bio je pomoćnik šefa diplomatije, 1935. lord čuvar državnog pečata i ministar za vezu s Društvom naroda u kojem se zalagao za sankcije protiv fašističke Italije zbog napada na Etiopiju. Od 1935. do 1938. bio je ministar inostranih poslova i 1936. zastupao je "politiku nemešanja" u Španski građanski rat, ali je podneo ostavku kada je premijer Nevil Čemberlen potpisao Minhenski sporazum kojim je Čehoslovačka predata nacističkoj Nemačkoj. U vladama Vinstona Čerčila ponovo je predvodio britansku diplomatiju od 1941. do 1945. i od 1951. do 1955. Posle Čerčilovog povlačenja u aprilu 1955. postao je premijer i šef Konzervativne stranke, ali je podneo ostavku u januaru 1957. zbog neuspele britansko-francusko-izraelske intervencije na Suec. 1898 - Filipinski general Emilio Aginaldo proglasio je tokom Američko-španskog rata, uz podršku SAD, nezavisnost Filipina. Amerikanci su ga potom izigrali, okupiravši Filipine i slomivši 1899. otpor filipinskih nacionalista, a taj pacifički arhipelag je formalnu nezavisnost stekao tek 1946. Od 1898. do 1946. Filipini su bili kolonija SAD. 1917 - Zbog pronemačke politike u Prvom svetskom ratu, grčki kralj Konstantin I prinuđen je da abdicira u korist starijeg sina Aleksandra, posle čije je smrti 1920. ponovo postao kralj. Sa prestola je definitivno sišao 1922. zbog poraza Grčke u ratu s Turskom i nasledio ga je mlađi sin Đorđe II. 1924 - Rođen je američki državnik DŽorž Herbert Voker Buš, predsednik SAD od 1989. do 1993. Predvodio je 1991. zapadne saveznike u ratu protiv Iraka. U Drugom svetskom ratu se borio na Pacifiku kao pilot u mornaričkom vazduhoplovstvu, 1974. i 1975. bio je ambasador u Kini, potom do 1976. direktor CIA, a potpredsednik SAD od 1981, tokom dva predsednička mandata Ronalda Regana. 1929 - Rođena je Anelis Mari Frank, poznata kao Ana Frank, čiji je dnevnik postao simbol stradanja Jevreja tokom Drugog svetskog rata kada su nemački nacisti planski uništavali pripadnike jevrejskog naroda u Nemačkoj i okupiranim zemljama Evrope. Njena porodica je posle dolaska nacista na vlast u Nemačkoj 1933. izbegla u holandski grad Amsterdam, gde je od 1942. živela u tajnom skrovištu, ali ih je 1944. otkrio Gestapo. Ubijena je u martu 1945. u nemačkom logoru Bergen-Belzen i od njene porodice rat je preživeo jedino Anin otac. Posle Drugog svetskog rata pronađen je i 1947. objavljen njen potresni dnevnik pisan tokom dve godine u skrovištu. 1934 - Vlada Bugarske, koja je došla na vlast prevratom u maju 1934, u sklopu pronacističke politike za koju se opredelila zabranila je sve političke partije. 1964 - Nelson Mandela, Volter Sisulu i još šest vođa Afričkog Nacionalnog Kongresa, crnačkog oslobodilačkog pokreta protiv rasističkog režima u Južnoj Africi, osuđeno je na doživotnu robiju. U procesu ukidanja rasne diskriminacije, većina je oslobođena posle tri decenije, uključujući Mendelu, koji je potom postao prvi crni predsednik Južne Afrike. 1967 - Vrhovni sud SAD stavio je van snage zakone Virdžinije o zabrani sklapanja međurasnog braka. Najzaslužnija za ovakvu odluku suda bila je Mildred Loving, crna žena udata za belca, koja je nakon niza hapšenja i drugih nedaća u rodnoj Virdžiniji, zbog međurasnog braka sklopljenog 1958, uputila pismo tadašnjem ministru pravde SAD Robertu Kenediju, čime je pokrenut proces koji je okončan u njenu korist. Tim putem poništeni su slični zakoni u još najmanje 16 američkih država. 1976 - U vojnom udaru u Urugvaju oboren je civilni predsednik Huan Bordaberi, čime je otpočela devetogodišnja diktatura armijskog vrha. 1988 - U Bangladešu su izbile demonstracije zbog ustavnog amandmana usvojenog pet dana ranije, kojim je islam postao državna religija u toj azijskoj zemlji. 1991 - Boris Jeljcin je izabran za predsednika Rusije. 1993 - Američki avioni su bombardovali glavni grad Somalije Mogadiš u pokušaju da unište otpor lidera somalske gerile generala Mohameda Faraha Aidida. Posle bombardovanja nastavljenog i sledećih dana, tokom kojih je bilo i mnoštvo civilnih žrtava, američki komandosi nisu uspeli da uhvate Aidida i na kraju su napustili teritoriju te zemlje. 1995 - Umro je italijanski muzičar Arturo Benedeti Mikelanđeli, jedan od najvećih pijanista 20. veka. 1996 - U Australiji su se kod Brizbejna tokom vojnih vežbi sudarila dva helikoptera tipa "Blekhok", pri čemu je poginulo 18 komandosa. 1999 - Na Kosovu i Metohiji počelo je razmeštanje međunarodnih bezbednosnih snaga, na osnovu rezolucije 1.244 Saveta bezbednosti UN, dan pošto su, na iznenađenje svih zapadnih zemalja, u južnu srpsku pokrajinu prvi prispeli ruski vojnici koji su zaposeli aerodrom Slatina kod Prištine. 2003 - Umro je američki filmski glumac Gregori Pek, najpoznatiji po ulozi liberalnog južnjačkog advokata u filmu "Ubiti pticu rugalicu", za koju je nagrađen Oskarom (1962). U Kanu je 2000. nagrađen "Zlatnom palmom" za životno delo. Ostali filmovi: "Dvoboj na suncu", "Slučaj Paradin", "DŽentlmenski sporazum", "Snegovi Kilimandžara", "Praznik u Rimu", "Mobi Dik", "Topovi sa Navarona", "Arabeska", "Mesec šunjalica". 2007 - Umro je baron Gi de Rotšild, francuski bankar, jedna od najkrupnijih ličnosti svetskih finansija. Rođen 1909. u Parizu, tokom nacističke okupacije za vreme Drugog svetskog rata, prebegao je u SAD i kasnije u London, gde se priključio pokretu otpora generala Šarla de Gola. Rotšild je vodio porodičnu finansijsku imperiju i predsedavo je bankom "Rotšild Frere" od 1967. do 1979. 2008 - Irski građani odbacili su, na referendumu, Lisabonski sporazum koji predviđa niz reformi institucija Evropske unije. Protiv ratifikacije Lisabonskog sporazuma izjasnilo se 53,4 odsto glasača u toj zemlji. 2011 - Umro je Nikša Stipčević, član, izvesno vreme i potpredsednik SANU, romanista, profesor univerziteta. Stipčević je imao bogatu naučnu, profesorsku pa i diplomatsku karijeru. Bio je dekan Filološkog fakulteta u Beogradu, ali i predsednik Upravnog odbora RTS-a. Između ostalog dugo je vodio biblioteku SANU, predano je upotpunjujući retkim ili ranije zanemarenim izdanjima. 2016 - U Orlandu, Florida, SAD, u napadu u noćnom klubu Puls, ubijeno je 50 osoba, uključujući napadača, a 53 su ranjene. Omar Matin, Amerikanac avganistanskog porekla, napad u klubu u kom se okupljala LGBT populacija, izveo je motivisan islamskim ekstremizmom. 2018 - U Singapuru, na samitu SAD i Severne Koreje, predsednik SAD Donald Tramp i severnokorejski vođa Kim DŽong-un potpisali su dokument kojim se obavezuju na rad "ka potpunoj denuklearizaciji Korejskog poluostrva". (Tanjug) |