Slovo o Nemanji (2017) - Nemanjićko nasleđe zlatna je nit istorije Crne Gore koju prosvetni sistem ove države krivotvori i briše

Došli smo svečano i praznično na Nemanjin grad, na obalu rijeke Ribnice, na mjesto rođenja Sv. Stefana Nemanje. Kad proslavljamo Svetog Božjeg ugodnika onda svečano slavimo dan njegovog spomena, klanjamo se njegovom oblagodaćenom grobu, ali ističemo i druge važne momente iz njegovog zemaljskog života. Mjesto njegovog rođenja znamenuje se njegovim imenom kao što je i ovo istorijsko mjesto gdje se rodio Sv. Stefan Nemanja davno nazvano Nemanjin grad, a desna obala Ribnice Nemanjina obala.

Našim precima nije trebalo posebno objašnjavati zbog čega je ovo mjesto posvećeno Nemanjinom imenu. Ne samo zato što je on ovde rođen nego zbog njegove izuzetne istorijske uloge kao državotvorca, velikog ktitora, monaha i svetitelja…

Naročito je naš narod uvijek visoko cijenio to što je Nemanja uspio da objedini srpske zemlje Rašku, Duklju, Travuniju i Zahumlje. Zbog tog djela nazivan je od davnina obnoviteljem svog rascjepkanog i propalog otačastva, a zbog oslobođenja Duklje od vizantijske vlasti veličan je kao obnovitelj svoje djedovine. Možda će neko pomisliti da ova retorika nema mnogo veze sa istorijskom istinom, pa smo dužni da to i pošteno provjerimo i da damo odgovor na važno pitanje o Nemanjinom porijeklu: da li Nemanja i Nemanjići vode porijeklo iz srednjovjekovne Duklje, a današnje Crne Gore.

Onima kojima nije dovoljno ubjedljiv podatak o Duklji kao istinskoj kolijevci i djedovini Nemanje i Nemanjića preporučujemo da izuče žitije velikog dukljanskog vladara Bodina Vojislavljevića.

Da odmah napomenemo, Bodin je davno prije Nemanje objedinio srpske zemlje Duklju, Rašku i Bosnu, mada je poslije njegove smrti ubrzo došlo do njihovog razdvajanja i novog rasula. Spolja gledano, u državotvornom smislu isto je bilo Bodinovo i Nemanjino djelo, s tim što je Bodinovo objedinjavanje bilo privremeno, a Nemanjino je potrajalo blizu trista godina, i imalo je epohalni, bolje reći trajni značaj, od druge polovine XII vijeka do dana današnjeg.

Kao vrhovni gospodar objedinjene srpske države, Bodin je u drevni Ras poslao svoje srodnike sa dukljanskog dvora, Vukana i Marka, i dao im upravu u Raškoj oblasti. Poslije Bodinove smrti Duklja gubi samostalnost i potpada pod vizantijsku upravu, ali se u Rasu uzdiže Vukan i njegov sin Zavida, otac Nemanjin. Zavida ubrzo poslije Vukanove smrti u unutardinastičkom obračunu gubi vlast u Rasu, i ispred svojih neprijatelja sklanja se u svoju djedovinu Duklju, na svoje nasledne posjede na Ribnici, gdje mu se rodio najmlađi sin Stefan Nemanja. Ovim se izričito potvrđuje ono što je napisano u Nemanjinom žitiju o Duklji kao njegovoj staroj, istinskoj djedovini. Očigledno je i to da je njegova loza od jedne grane stare dukljanske dinastije, od vladarskog roda, jer kod Srba u to vrijeme niko nije mogao biti potvrđen za vladara ako iz vladarskog roda ne proishodi. Da je Nemanja unuk starog Vukana, srodnika Bodinovog, vidimo i po tome što je svom sinu prvjencu dao ime Vukan, kao što je ostao običaj kod mnogih Srba i do danas, a naročito u Crnoj Gori, da se najstarijem unuku daje ime po đedu ili prađedu.

Prođoše od tada do danas mnogi vjekovi, pa niko osim današnjih proustaških skribomana u Crnoj Gori, Nemanju nije nazvao okupatorom nego obnoviteljem svoje djedovine Stare Duklje, a današnje Crne Gore, i objediniteljem tadašnjih srpskih zemalja, osim, nažalost, Bosne

Bodin je dakle kao vladar srpske Duklje oslobodio i ujedinio srpske zemlje, pa niko do dana današnjeg to nije nazvao okupacijom nego ujedinjenjem srpskih zemalja. Poslije Bodinove smrti došlo je do novog razjedinjavanja srpskih zemalja, a kasnije i do velikog meteža, o kome pišu stari hroničari, sve dokle Gospod ne podiže novog Davida, velikog Stefana Nemanju, koji objedini Rašku, Duklju, Travuniju i Zahumlje. Prođoše od tada do danas mnogi vjekovi, pa niko osim današnjih proustaških skribomana u Crnoj Gori, Nemanju nije nazvao okupatorom nego obnoviteljem svoje djedovine Stare Duklje, a današnje Crne Gore, i objediniteljem tadašnjih srpskih zemalja, osim, nažalost, Bosne. To objedinjavanje, ovjereno Nemanjinim pečatom, dalo je snagu srpskom narodu i njegovoj državi, te se za kratko vrijeme poslije toga podigao do kraljevstva i carstva pod svetorodnom dinastijom Nemanjića.

Nemanja je dakle svoju staru djedovinu Duklju, kasnije nazvanu Zetu, današnju Crnu Goru oslobodio od grčke uprave i sabrao ključne srpske zemlje, osim Bosne, ujedno. U tom jedinstvu doživjeli smo procvat i zlatni period naše istorije

Nemanja je dakle svoju staru djedovinu Duklju, kasnije nazvanu Zetu, današnju Crnu Goru oslobodio od grčke uprave i sabrao ključne srpske zemlje, osim Bosne, ujedno. U tom jedinstvu doživjeli smo procvat i zlatni period naše istorije.

U nemanjićkoj državi Zeta je uvijek uvažavana kao zavičaj slavne dinastije, a kraljevska kruna Nemanjića nastavila je kontinuitet i sačuvala slavu dukljanskog kraljevstva Vojislavljevića. To se potvrđuje činjenicom što je Vukanu, sinu Nemanjinom, kao vladaru Zete bila dodijeljena titula kralja, a kasnije je Zeta, po pravilu, dodjeljivana na upravu mladom kralju nasledniku sa sjedištem u Skadru.

Zetska vlastela je energično zastupala pravo kralja naslednika (ponekad i preuranjene pretenzije) da, prilikom nasleđivanja prestola, zauzme kraljevski skiptar srpskih zemalja. Plemstvo Zete od početka do kraja bilo je važan oslonac moćne države Nemanjića, ali često i uzročnik unutardinastičnih sukoba, uvijek uz mladog kralja, nikada ne ustajući protiv svoje dinastije.

Državotvorno djelo Stefana Nemanje i njegove dinastije uvijek je visoko vrednovano u Crnoj Gori, a naročito u svijetloj misli Petrovića. Oni su Nemanjinu Crnu Goru veličali kao neugasivu iskru slavenoserbske slobode i jedini neporobljeni ostatak carstva Dušanovog

Državotvorno djelo Stefana Nemanje i njegove dinastije uvijek je visoko vrednovano u Crnoj Gori, a naročito u svijetloj misli Petrovića. Oni su Nemanjinu Crnu Goru veličali kao neugasivu iskru slavenoserbske slobode i jedini neporobljeni ostatak carstva Dušanovog.

Ova napaćena Nemanjina djedovina odužila se njemu, svom najslavnijem izdanku, ponajviše njegovanjem njegovog svetačkog kulta, spajajući ga sa kultom Svetog Save, što kroz minule vjekove možemo lijepo pratiti preko bogoslužbenih knjiga štamparija Đurđa Crnojevića i Božidara Vukovića, razgledajući freske i ikone po našim manastirima, naročito u Morači, Ostrogu i Pivi, ništa manje i po sjeveru Crne Gore i njenom primorju. Nemanjićko državotvorno, duhovno i kulturno nasleđe je zlatna nit istorije Crne Gore koju prosvetni sistem ove države krivotvori, prekida i briše, što samo po sebi dovoljno govori o bijedi takve prosvjete i nauke.

Nemanja je, dakle, istorijska ličnost najvećeg ranga. Vojskovođa koji je bitke dobijao i gubio, zadobijao ratnu slavu i padao u ropstvo, moćnog romejskog cara zarobljenik kome se zadivi prestonica i carska svita, protivnik vizantijskog vasilevsa koji je uvijek dobijao dobre uslove za mir sve dok se nije orodio sa carem i svom sinu Stefanu, zetu romejskog cara, obezbjedio uzvišeno vizantijsko zvanje sevastokratora, a svojoj državi definitivnu samostalnost i slobodu.

Stefan Nemanja – čovjek

Naročiti značaj Nemanjinog djela ogleda se u tome što je svojoj državi, sačinjenoj od sjedinjenih srpskih zemalja, udahnuo dušu, utvrđujući svoj narod u svetoj vjeri Pravoslavnoj, ukrašavajući svoje otačastvo svetim hramovima i božanstvenim ljepotama.

Diveći se Nemanjinim izuzetnim sposobnostima velikog vojskovođe i mudrog državnika pogriješićemo ako ne obratimo pažnju na unutrašnju stranu njegove ličnosti gdje se razgorijevala živa vjera, nezasita bogočežnja koja je bila pokretač za sva njegova dobra djela na slavu Božiju i za dobro svoga otačastva. Danas, poslije toliko proteklih vjekova, možemo vidjeti koliko je bilo važno i od dalekosežnog značaja njegovo opredjeljenje za istočno hrišćanstvo, Pravoslavlje. On je tim korakom otklonio sebe, a time i svoj narod, i to trajno, od zapadne inkvizicije, križarskih redova i ratova, davnih preteča fašizma i nakazne ideologije „milosrdnog anđela“. To je bio otklon od vjere koja Duha Svetog podređuje ljudskoj mudrosti i od one pravde koja se širi ognjem i mačem. Uvijek je, pa i danas, drugo lice takve pravde, naročito u njenom haškom izdanju, bilo obojeno licemjerjem i dvojnim standardima. Nemanja je rečenim opredjeljenjem visoko uzdigao zastavu krsta Svetog Cara Konstantina Velikog i hrišćansko načelo da je Krst Gospodnji oružje prave vjere i hristoljubivog vojinstva, isto kao što je i Nemanji po duhu srodni Sveti Aleksandar Nevski klicao u sraženiju s krstašima: „Bog je u pravdi, a ne u sili“, ili, kako je Sveti Petar Cetinjski riječju i dje-
lomu svjedočio: „U imenu je Božjem sud i pravda“.

Naročiti značaj Nemanjinog djela ogleda se u tome što je svojoj državi, sačinjenoj od sjedinjenih srpskih zemalja, udahnuo dušu, utvrđujući svoj narod u svetoj vjeri Pravoslavnoj, ukrašavajući svoje otačastvo svetim hramovima i božanstvenim ljepotama.

Gradeći zemaljski dom svoje države i vidljive hramove, on je sebi i svom rodu gradio i onaj vječni hram sazdan od žive vjere, duhovnosti, kulture, milosrđa, truda, pokajanja, posta i molitve, a sve to zasoljeno žrtvenom ljubavlju prema Bogu i rodu. Taj nerazorivi hram Nemanja je sazdao i u duši svojih sinova, a on je naročito zablistao kroz svetiteljski lik i ravnoapostolno djelo Sv. Save. Neprolazne vrijednosti nemanjićke države javljaju se i danas u jedinstvu vjere, srpskog jezika i ćiriličnog pisma, nedjeljivosti istorijskog pamćenja i kulturnog nasleđa srpskog naroda. Zbog toga je i naša odgovornost da te vrijednosti čuvamo i unapređujemo, i da ih takve predamo kao duhovno blago svome potomstvu.

Neprolazne vrijednosti nemanjićke države javljaju se i danas u jedinstvu vjere, srpskog jezika i ćiriličnog pisma, nedjeljivosti istorijskog pamćenja i kulturnog nasleđa srpskog naroda. Zbog toga je i naša odgovornost da te vrijednosti čuvamo i unapređujemo, i da ih takve predamo kao duhovno blago svome potomstvu.

Stefan Nemanja, u monaštvu nazvani prepodobni Simeon, ispunio je ideal srednjovjekovnog hrišćanskog vladara kome je od Boga data vlast da gradeći i unapređujući svoju državu, istovremeno svoj narod privodi Gospodu, a zemaljsku svoju otadžbinu vezuje za nebesku, za Višnji Jerusalim, da suzbije i istrijebi jeresi, što je ovaj sveti i učinio bez ikakvog dvoumljenja. Nije nimalo slučajno što je tek pod uticajem ove oblagodaćene ličnosti, koja je kod svih Srba imala autoritet kao Avram kod Jevreja, naš narod zauzeo pravac i smjer na svom istorijskom putu, sa jasnom vizijom da zauzme svoje Bogom određeno mu mjesto pod nebom, da se duhovno oblikuje, da izgradi svoj identitet i svoj prepoznatljivi znak među ostalim prosvećenim narodima.

Svom vladarskom domu, plemstvu i cijelom narodu bio je i ostao nezamjenljivi primjer u vjeri, pravednosti, hrabrosti, ljubavi, zadužbinarstvu i svakoj drugoj vrlini. On je te vrline projavio u toku svoje vladavine, a zapečatio ih dobrovoljnim odricanjem od zemaljske vlasti, primanjem monaškoga čina sa imenom Simeon, odlaskom na Svetu Goru, gdje je on, nekada silni Nemanja, zadivio svetogorske monahe primjerom krajnjeg monaškog sebeodrečenja Hrista radi. Nije obogotvorio vlast, nego je slijedio svog Spasitelja koji je rekao „nijesam došao da mi služe, nego da služim, i da život svoj položim u otkup za mnoge“.

Kao monah pričasnik Gospodnjeg smirenja, blaženim usnućem pričasnik živonosne smrti Hristove.

Poslije polaganja u grob njegovo sveto tijelo ubrzo poče izlivati sveto miro, što se prvo dogodi u Hilandaru, a kasnije se nastavi, poslije prenosa njegovih svetih moštiju, u Studenici. Dejstvo svetosti od njegovih svetih moštiju izmiri njegove zavađene sinove Stefana i Vukana, utvrdi svetorodnu lozu Nemanjića, a cijelom njegovom rodu, kroz vrijeme i vjekove donosi izobilnu blagodat do dana današnjeg.

U Nemanjinoj ličnosti vidimo sjajnu sintezu vrlina i dostignuća velikih vladara Duklje i Raške koji su mu prethodili: Časlavljevu i Bodinovu državotvornost, čistotu vjere i zadužbinarstvo Sv. Jovana Vladimira, Vojislavljevu i Vukanovu hrabrost, Mihailovu mudrost. On je kao zvijezda zasijao svome potomstvu koje ga je vjerno slijedilo i trudilo se da ga dostigne. Veliki su svi redom naslednici Nemanjinog prestola, ali on, novi Jesej, bio je svima korjen. U nekim vrlinama i dostignućima pojedini su ga nadmašivali, ali niko u svim. Ako ga u nečem prevaziđoše i u tome se opet uzvisi slava ovog svetog rodonačalnika. Njegov pečat se prepoznaje u Savinom svetiteljstvu, u prosvećenosti Prvovjenčanog, u Milutinovom ktitorstvu, u podvižništvu i molitvenosti Dečanskog, u nepobjedivosti Dušanovoj, u carskoj ljepoti Hilandara, Pećaršije, Dečana i ostalih slavnih zadužbina njegovog potomstva. Njegovo opredeljenje za Pravoslavlje dobilo je svoju punoću u kosovskom Lazarevom opredjeljenju i kosovskoj misli Njegoševoj.

Sveti Simeon Nemanja – uvijek savremen i sa nama kao nastavnik i roditelj.

Kao Svetac Božji uvijek ispred nas, davno nazvan Vožd Otačastva, bio i ostao, jeste i biće.

Amin!

Besjeda Mitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija, tadašnjeg episkopa budimljansko-nikšićkog,  25. februara 2017. godine – Svetosimeonovska litija, Nemanjin grad 

(Mitropolija)