Na današnji dan 1914. počela Kolubarska bitka; 1752. rođen Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka; 2014. u Beogradu svečano otkriven spomenik caru Nikolaju II Romanovu

Na današnji dan 16. novembra 1914. godine, počela je Kolubarska bitka, jedna od najznačajnijih u Prvom svetskom ratu. Herojskim držanjem u borbi srpska pešadija zadivila je tada svet. U znak sećanja ovaj datum se proslavlja kao Dan Kopnene vojske Vojske Srbije.

Danas je subota, 16. novembar 2024.

42. p.n.e. - Rođen je rimski car Tiberije, posinak Oktavijana Avgusta, koji je tokom vladavine od 14. do 37. nove ere osigurao granice Rimskog carstva bez novih osvajanja, popravio finansije i administraciju, posebno u provincijama. Prethodno se proslavio u vojnim pohodima u Germaniji, Panoniji i Dalmaciji. U poznim godinama doneo je Zakon o uvredi veličanstva i vladao je sve okrutnije, 26. se povukao na ostrvo Kapri, dok je u Rimu njegov miljenik, prefekt pretorijanaca Sejan, zaveo krvav režim. Nakon što je nastojeći da se dočepa vlasti Sejan ubio carevog sina Julija Cezara Druza, Tiberije naređuje njegovo smaknuće.

1752. godine rođen je Đorđe Petrović Karađorđe, vođa Prvog srpskog ustanka. Karađorđe je tvorac novovekovne srpske države i rodonačelnik kraljevske porodice Karađorđević. U Austrijsko-turskom ratu (Kočina Krajina) borio se kao frajkor (dobrovoljac) u sastavu jedinica kapetana Koče Anđelkovića, na austrijskoj strani. Kao buljubaša (turski čin u rangu komandanta bataljona) učestvovao je u akcijama protiv Janjičara. Na zboru srpskih prvaka u Orašcu 14. februara 1804. izabran je za "vožda" u borbi protiv Turaka. Isteravši Turke iz Beogradskog pašaluka (Smederevskog) posle pobeda na Ivankovcu, Mišaru i Deligradu i oslobođenja Beograda, nastojao je da izdejstvuje priznanje Srbije, ali međunarodni uslovi nisu bili povoljni. Pokušavao je da se osloni na Rusiju i 1807. stvorena je neka vrsta srpsko-ruskog vojnog savezništva, što je okončano za Srbiju krajnje nepovoljnim Bukureštanskim mirom 1812. Posle sloma ustanka 1813. izbegao je u Austriju, zatim u Rusiju, da bi po povratku u Srbiju 1817. tragično nastradao.

1831. - Umro je pruski general Karl fon Klauzevic, jedan od najpoznatijih vojnih teoretičara 19. veka, koji je glavne ideje o ratnoj strategiji i taktici izložio u delu "O ratu". Zbog neslaganja s politikom vodećih krugova Pruske prema francuskom caru Napoleonu I, protiv kojeg se borio u više bitaka, od 1812. do 1814. bio je u službi Rusije.

1912. - Počela je Bitoljska bitka u Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju Zeki paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi, čime su Južna Srbija (danas Makedonija) i Stara Srbija (Kosovo i Metohija) konačno oslobođene od Turske i vraćene matici zemlji - Srbiji.

1918. - Posle propasti austrougarske monarhije u Prvom svetskom ratu, Mađarska je proglašena nezavisnom republikom. Od marta do avgusta 1919. u Mađarskoj je postojala sovjetska republika pod vođstvom Bele Kuna, da bi zatim admiral Mikloš Horti srušio Kunov režim. Mađarska je od 1919. bila jedinstvena kraljevina bez dinastije a dužnost regenta vršio je grof Mikloš Horti.

1922. - Rođen je Žoze Saramago, portugalski pisac, nobelovac. Rođen je u seljačkoj porodici i promenio je niz zanimanja, da bi se tek 1976. posvetio književnosti. Smatra se jednim od najvećih portugalskih pisaca. Prevođen je na preko trideset jezika. Dela: "Embargo i druge priče", "Godina smrti Rikarda Reiša", "Slepilo", "Sedam sunaca i sedam mesečina", "Jevanđelje po Isusu Hristu".

1933. - Sovjetski Savez i SAD uspostavili su diplomatske odnose.

1940. - Nemačke okupacione vlasti su izgradnjom zida potpuno izolovale geto u Varšavi od ostatka grada. Generalni guverner Poljske Hans Frank ustanovio je geto u Varšavi u oktobru 1940. U njega su Nemci saterali oko 440.000 Jevreja iz Varšave i drugih poljskih mesta kao i iz Nemačke. Desetine hiljada Jevreja tu je umrlo od gladi i bolesti, a više od 310.000 otpremljeno je u logore smrti i ubijeno. Preživeli su 1943. podigli ustanak, ali su tokom odmazde gotovo svi stradali.

1941. - U Drugom svetskom ratu počela je druga nemačka ofanziva na Moskvu, koja je kao i prva, započeta u septembru 1941. kad su Nemci došli 30 kilometara od Moskve, završena neuspehom. Ovog puta Nemci su prišli na 25 kilometara, ali je sovjetska armija slomila neprijateljsku ofanzivu 5. decembra 1941. i u protivudaru ih je do 10. januara 1942. odbacila 200 kilometara zapadno od Moskve. Tim prvim velikim uspehom nad Silama osovine je krahirala nemačka doktrina munjevitog rata i nagovešten je preokret u ratu u korist antihitlerovske koalicije.

1948. - Rođen je Mate Parlov, najbolji bokser bivše Jugoslavije. U bokserski klub "Pula" je stupio sa 16 godina, i nakon svega 3 godine osvojio je titulu prvaka Jugoslavije u poluteškoj kategoriji. Prvi veći međunarodni uspeh ostvario je 1969. kada je u Bukureštu postao vicešampion Evrope. Dve godine docnije u Madridu je osvojio zlatnu medalju, a 1973. u Beogradu odbranio je titulu prvaka Evrope u poluteškoj kategoriji. Na Olimpijskim igrama u Minhenu 1972. Parlov je osvojio zlato, a u Havani 1974. postao je amaterski prvak sveta u poluteškoj kategoriji. Godine 1976. u Beogradu je, savladavši Italijana Domenika Adinolfija, postao profesionalni prvak Evrope u poluteškoj kategoriji, a 2 godine potom, pobedom nad Argentincom Migelom Anhelom Kueljom i svetski šampion. Osam puta je bio prvak Jugoslavije.

1960. - Umro je američki filmski glumac Klerk Gebl. Igrao je u više od 70 filmova i decenijama je bio u vrhu popularnosti. Filmovi: "Istočni put", "Slobodna duša", "Dogodilo se jedne noći" (Oskar), "Pobuna na brodu 'Baunti'", "Kinesko more", "Prohujalo sa vihorom", "San Francisko", "Mogambo", "Probni pilot", "Učiteljevo mezimče", "Neprilagođeni", "Ljudi u belom".

1965. - Sovjetski Savez je lansirao "Veneru III", prvi svemirski brod koji je, stigavši na Veneru u martu 1966. dospeo na drugu planetu.

1972. - Generalna skupština UN preporučila je da Portugal treba da napusti svoje kolonijalne posede u Africi i Aziji (Angola, Mozambik, Port. Gvineja, Sao Tome, Kap Verde, Istočni Timor, Makao). Vlada u Lisabonu je pravo na nezavisnost kolonijama priznala posle "Revolucije karanfila" aprila 1974. kada je oboren režim koji je svojevremeno ustrojio Antonio Salazar.

1991. - Ruski predsednik Boris Jeljcin potpisao je seriju dekreta kojima je preneo vlast nad privredom sa sovjetske centralne vlade na vladu Rusije.

2006. - Mađarski naučnici su uspešno klonirali miša. Miš zvani "Klonila" je proizvod trogodišnjeg rada 20 istraživača Poljoprivrednog biotehnološkog istraživačkog centra u Godolu u blizini Budimpešte. Prema njihovom uverenju, kloniranje bi trebalo da bude od velike pomoći naučnicima u lečenju raznih bolesti.

2012. - Haški tribunal izrekao je pravosnažnu presudu kojom je hrvatske generale Antu Gotovinu i Mladena Markača oslobodio optužbi za udruženi zločinački poduhvat i zločine počinjene nad Srbima u operaciji "Oluja" avgusta 1995. godine. U vojnoj operaciji "Oluja" hrvatskih oružanih snaga sa prostora Republike Srpske Krajine proterano je oko 220.000 Srba, poginule su 1.922 osobe, a nije rasvetljena sudbina 975 osoba, od toga 674 civila. "Oluja" je bila završna operacija u ratu 1991/95. tokom kojeg je u Hrvatskoj ubijeno i nestalo blizu 7.000, a proterano 404.887 Srba, od toga 141.887 iz gradova van ratnih dejstava.

2014. - Preminuo je Jovan Ćirilov, teatrolog, dugogodišnji upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta, pozorišni esejist i kritičar.

2014. - U Beogradu je, u prisustvu tadašnjeg predsednika Srbije Tomislava Nikolića, svečano otkriven spomenik caru Nikolaju II Romanovu, poslednjem monarhu Rusije. Čin osvećenja spomenika obavili su patrijarh moskovski i cele Rusije Kiril i patrijarh srpski Irinej. Nikolaj II presudno je pomogao Srbiji u Prvom svetskom ratu, posebno u najtragičnijim danima povlačenja srpske vojske i naroda 1915/16. godine. Cara mučenika, ubijenog, s porodicom, jula 1918. u Jekaterinburgu, kanonizovala je prvo Ruska zagranična crkva, a potom i druge pravoslavne crkve.

2018. - Na Generalnoj konferenciji za tegove i mere u organizaciji Međunarodnog biroa za tegove i mere (BIPM), u Versaju kod Pariza, Francuska, u prisustvu metrologa iz više od 60 zemalja, doneta je odluka da se metalni prototip kilograma zameni definicijom zasnovanom na "Plankovoj konstanti". U revidiranom SI sistemu sve jedinice biće definisane fundamentalnim prirodnim konstantama. Srbija, tada kneževina, pristupila je među prvima Metarskoj konvenciji, još 21. septembra 1879. godine.

2020. - Umro je Ivan Bekjarev, glumac. Prvu ulogu na filmu igrao je 1967, u filmu "Bokseri idu u raj". Ostvario je više od 50 filmskih uloga, i približno 150 pozorišnih. Predavao je glumu na Akademiji umetnosti u Beogradu. Bio je zapažen i kao radijski voditelj, na "Studiju B" i na programu 202 Radio Beograda.

(RTV)