Na današnji dan 1331. umro kralj Stefan Dečanski; 1729. rođen Aleksandar Suvorov; 1918. Skupština Srema u Rumi donela odluku da se Srem prisajedinjuje Kraljevini Srbiji

 BEOGRAD - Na današnji dan 1331. umro je srpski kralj Stefan Dečanski Nemanjić, sin kralja Milutina, pod čijom je vladavinom Srbija osigurala premoć na Balkanskom poluostrvu. Posle očeve smrti u borbi za presto nadvladao je brata Konstantina i rođaka Vladislava, sina kralja Dragutina, i krunisan je 1322. u manastiru Žiča. Prethodno je, posle pokušaja da zbaci oca, delimično oslepljen i proteran u Carigrad. Pobedio je 1329. vojsku bosanskih feudalaca, a kad su Bugarska i Vizantija sklopile vojni savez protiv Srbije, ne čekajući napad potukao je Bugare kod Velbužda (danas Ćustendil) 1330. i osigurao prevlast nad Makedonijom, što je učvrstilo Srbiju kao najmoćniju zemlju u ovom delu Evrope. Kao uspomenu na tu bitku podigao je u Metohiji manastir Dečani po kojem je i nazvan Dečanski.

Danas je ponedeljak, 24. novembar, 328. dan 2025. Do kraja godine ima 37 dana.

1632 - Rođen je holandski filozof jevrejskog porekla Baruh de Spinoza, tvorac monističkog determinizma. Izdržavao se brušenjem optičkih sočiva i odbio je katedru u Hajdelbergu, želeći da očuva nezavisnost. U mladosti je odstranjen iz jevrejske zajednice zbog, za tadašnje prilike, nedopustivih tumačenja svetog pisma. Po Spinozinom tumačenju, postoji jedna supstancija - Bog ili priroda, sama sebi uzrok, s beskonačnim mnoštvom atributa. Znatno je uticao na francuske prosvetitelje. Za života je objavio "Teološko-politički traktat" i "Principe filozofije Renea Dekarta", a posthumno je objavljeno njegovo kapitalno delo "Etika", sastavljeno od pet celina - o Bogu, o prirodi i poreklu duha, o poreklu i prirodi afekata, o ljudskom ropstvu, ili o snazi afekata, o moći razuma, ili ljudskoj slobodi.

1642 - Holandski moreplovac Abel Janson Tasman otkrio je južno od Australije ostrvo i nazvao ga Van Dimenova Zemlja. To ostrvo kasnije je u njegovu čast nazvano Tasmanija.

1729 - Rođen je ruski general Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od najistaknutijih vojskovođa 18. veka, pod čijom su komandom ruske trupe izvojevale čak 57 pobeda. U Rusko-turskom ratu od 1787. do 1791. odneo je više blistavih pobeda nad Turcima. Predvodio je ruske trupe protiv Francuza u vreme pohoda generala Bonaparte u severnoj Italiji. Na povratku u Rusiju njegova vojska prešla je preko Alpa i vrha Sveti Gothard, što je zaprepastilo vojne krugove u Evropi. Posebno je držao do dobrog školovanja i obuke vojske, a uz vojne nauke proučavao je matematiku, geografiju i istoriju. U Sovjetskom savezu je 1942. uveden "Orden Suvorova" za visoke vojničke vrline.

1859 - Objavljena je knjiga "Poreklo vrsta" engleskog prirodnjaka Čarlsa Darvina, u kojoj su razrađena i obrazložena njegova uverenja i istraživačka dostignuća do kojih je većim delom došao tokom putovanja oko Latinske Amerike na brodu Bigl. "Poreklo vrsta" je delo koje objašnjava ideju evolutivnog razvoja živih bića.

1859 - Rođen je srpski arhitekta Andra Stevanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Velike škole i Beogradskog univerziteta. Projektovao je više monumentalnih građevina, uključujući zgrade Uprave fondova (danas Narodni muzej), Beogradske zadruge u Karađorđevoj, Srpske kraljevske akademije (danas SANU). Proučavao je staru srpsku crkvenu arhitekturu i sakupio je značajnu građu za monografije o manastirima Gračanica, Kalenić, Dečani.

1861 - Rođen je nemački lekar August Karl Gustav Bir, pionir moderne hirurgije. Primenjivao je nove metode prilikom operacija na krvnim sudovima i usavršio je tehniku amputacije udova. Njegovo otkriće ubrizgavanja sintetičkih anestetičkih sredstava olakšalo je tegobe pacijenata prilikom operacija kičmene moždine. Taj postupak nazvan "lumbalna anestezija" ispitao je prvo na sebi.

1864 - Rođen je francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek, majstor litografije, jedan od velikana francuskog impresionizma. U krugu boema na Monmartru bio je stalni posetilac kabarea, plesnih lokala, cirkusa i javnih kuća, što su najčešći motivi njegovih dela. Crteži koje je radio su izrazito jakog kolorita, često sa erotskim detaljima.

1916 - Umro je britanski konstruktor oružja američkog porekla Hajrem Stivens Maksim, čiji je mitraljez konstruisan 1884. nazvan "maksim".

1918 - Skupština Srema u Rumi donela je odluku da se Srem prisajedinjuje Kraljevini Srbiji. Narednog dana Velika narodna skupština u Novom Sadu odlučila je da se Srbiji prisajedini cela Vojvodina.

1929 - Umro je francuski državnik Žorž Benžamen Klemanso, istaknuti francuski političar, predsednik vlade od 1906. do 1909. i od 1917. do 1920. Bio je ministar rata u kritičnim danima Prvog svetskog rata. Po obrazovanju lekar, u politici je bio levo i naglašeno antiklerikalno opredeljen. Imao je važnu ulogu na Vesajskoj konferenciji posle Prvog svetskog rata.

1941 - U Drugom svetskom ratu počela je nemačka ofanziva na slobodnu teritoriju u Zapadnoj Srbiji poznatu kao - Užička republika. Odstupnicu glavnine partizanskih snaga branio je Radnički bataljon, koji je pet dana kasnije u borbi na brdu Kadinjača, 14 kilometara zapadno od Užica, unisten, pri čemu je poginulo 180 pripadnika bataljona.

1961 - Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija pozvao je zemlje članice da Afriku pretvore u bezatomsku zonu.

1963 - Dva dana nakon atentata na predsednika SAD DŽona Kenedija, u teksaškom gradu Dalas, DŽek Rubi, osoba poznata u krugovima kriminala, usmrtio je osumnjičenog atentatora Lija Harvija Osvalda, i to u stanici policije. Pozadina atentata ostala je nejasna i neretko je predmet špekulacija.

1974 - Predsednik SAD DŽerald Ford i sovjetski vođa Leonid Brežnjev postigli su u Vladivostoku privremeni sporazum o ograničenju ofanzivnog strateškog nuklearnog oružja. 1976 - U zemljotresu koji je razorio grad Muradije na istoku Turske poginulo je oko 5.300 osoba.

1979 - Preminuo je Mirko Plajvajs, kapetan bojnog broda Jugoslavenske kraljevske ratne mornarice, heroj Aprilskog rata 1941. Rođen u Ljubljani, Plajvajs je završio Vojno pomorsku akademiju u Puli 1915, kada je postao oficir ratne mornarice Austrougarske. Novembra 1918, prišao je ratnoj mornarici Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, i bio je prvi koji je na svom brodu "Silni" razvio zastavu Kraljevine SHS. Tokom Aprilskog rata 1941, kao komandant Severnog sektora pomorske odbrane u Selcu, kod Crikvenice, odlučno je onemogućio pokušaj hrvatskih ustaša da preuzmu vlast u Crikvenici i otmu vojnu komandu. Plajvajs je tada ubio Petra Kvaternika, istaknutog ustašu, brata Slavka Kvatrenika, čoveka koji je proglasio NDH. S grupom mornara iz baze Selce izvršio je napad na lokalne ustaše, kada je ta grupa uništena. Potom se s grupom mornara na minolovcu "Malinska" povukao prema jugoistoku, u nadi da će pronaći organizovani otpor okupatoru. Uspešno se borio protiv ustaša i Italijana u Lici, da bi se posle kapitulacije JKV, zaputio put Slovenije. Ostavio je sećanja "Slomljeno sidro".

1980 - Probijena je leva cev tunela "Vračar" novog železničkog čvora u Beogradu. Tunel dug 3.504 metara građen je četiri godine i dva dana. 1989 - Posle masovnih demonstracija u Pragu, celo rukovodstvo Komunističke partije Čehoslovačke podnelo je ostavke, uključujući generalnog sekretara Miloša Jakeša, čime su sa vlasti sišli svi političari koji su sarađivali u vojnoj intervenciji Varšavskog pakta u Čehoslovačkoj 1968.

1992 - Prilikom pada aviona kineske kompanije CSA na letu 3942 tipa "Boing 737" na jugu Kine, nije preživeo niko od putnika i članova posade, ukupno 141 osoba.

1995 - U Irskoj su glasači tesnom većinom, uprkos žestokoj propagandi rimokatoličke crkve, na referendumu izglasali ukidanje zabrane razvoda. 1998 - General Emil Lahud, prvi predsednik Libana posle okončanja 15-godišnjeg građanskog rata, preuzeo je dužnost šefa države.

2000 - SRJ je postala punopravni član Jadransko-jonske inicijative osnovane u maju 2000. u Ankoni, čije su članice Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Grčka, Italija i Slovenija.

2001 - Grad Kunduz, poslednje talibansko uporište na severu Avganistana, pao je posle 12 dana opsade u ruke snaga Severne alijanse. Grad je branilo oko 5.000 talibana i oko 1.000 stranih plaćenika.

2003 - U požaru u studentskom domu "Patris Lumumba" Univerziteta prijateljstva naroda u Moskvi, na kojem studiraju uglavnom stranci, poginule su 42 osobe, mahom studenti iz Kine, Bangladeša, Vijetnama i afričkih zemalja.

2004 - Umro je britanski književnik Artur Hejli, poznati autor bestselera. Njegova dela prevođena su na čak 38 jezika i objavljena su u 40 zemalja. Dela: "Aerodrom", "Točkovi", "Preopterećenost", "Detektiv".

2008 - Umro je Srećko Jovanović, izdavač, urednik, pisac, strip autor. Diplomirao je slavistiku u Beogradu. Osnivač je novinsko izdavačkog preduzeća Dečje novine u Gornjem Milanovcu, 1956. godine. Nepunih četiri decenije bio je urednik svih školskih i zabavnih izdanja Dečjih novina. Ta izdavačka kuća decenijama je bila izuzetno uspešno preduzeće, s međunarodnim ugledom i visokim profitima. Upamćen je ne samo po poslovnim uspesima, nego i kao popularizator stripa. Dobitnik je, zbog izuzetnih zasluga, nagrade Vukove zadužbine.

2012 - Preminuo je Sava Babić, srpski pisac, prevodilac, profesor. Bio je univerzitetski profesor, stručnjak za mađarsku kulturu i jezik. Osnivač je katedre za hungarologiju na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Prevodio je Šandora Petefija, Ištvana Erkenja, Mikloša Hubaja, Ota Tolnaja, Petera Esterhazija i brojne druge. Njegovi prevodi posebno Bele Hamvaša na srpski jezik, stekli su široku popularnost. Dela: "U senci knjige", "Kako smo prevodili Petefija", "Ljubavni jadi mladog filozofa Đerda Lukača", "Mađarska civilizacija", "Granice išćezavaju, zar ne?", "Milorad Pavić mora pričati priče".

2013 - U Ženevi je postignut dogovor između Irana i šest zemalja, pet stalnih članica Saveta bezbednosti UN: SAD, Rusije, Kine, Britanije, Francuske, i šeste Nemačke, o privremenom obustavljanju nuklearnog programa u zamenu za delimično ukidanje sankcija.

2013 - Zavarivanjem prvog spoja cevi na gasovodu u Šajkašu nedaleko od Novog Sada, započeli su radovi na deonici Južnog toka kroz Srbiju. Istog dana u Beogradu su Srbija i Ruska Federacija potpisale tri ugovora o transportu gasa kroz Srbiju.

2015 - Turska vojska oborila je ruski avion Su-24 iznad Sirije, uz samu granicu Turske. Zvanična Ankara tvrdila je "da je oborila neidentifikovan avion koji je narušio turski vazdušni prostor" dok je Ministarstvo odbrane Rusije objavilo snimak koji je potvrdio da ruski avion koji se nalazio u patroli nad Sirijom ni u jednom trenutku nije napustio sirijski vazdušni prostor.

2017 - U eksploziji i oružanom napadu u džamiji u Bir al Abedu, zapadno od grada Ariša, na severu Sinaja, Egipat, poginulo je 305 osoba a 128 je povređeno. Ekstremisti su posle eksplozije pucali na ljude koji su bežali iz džamije. Napad su izveli teroristi takozvane Islamske države.

2018 - Španija i Britanija postigli su dogovor o spornim detaljima oko Gibraltara, a koje će izazvati istupanje Britanije iz EU, poput pitanja prometa. Ovim je otvoren put za sporazum o Bregzitu između Brisela i Londona. Gibraltar je prekomorska teritorija Ujedinjenog Kraljevstva, odvojena i formalno od Španije 1713. godine.

(Tanjug)